MICHALSKI Tadeusz (1939-2023) agronom, nauczyciel, twórca Muzeum Ludowego Ziemi Przedborskiej

Urodził się 28 IV 1939 r. w Miejskich Polach gmina Przedbórz, w rodzinie rolnika Stefana i Zofii z Sinkiewiczów. Miał rodzeństwo, braci Jana (1941-2010) i Czesława (1943) oraz siostrę Zdzisławę (1946) zamężną Poborską. Po ukończeniu Szkoły Podstawowej w Przedborzu dalszą naukę kontynuował w Technikum Rolniczym w Polanowicach k. Byczyny, pow. Kluczbork. Tam 6 V 1960 r. zdobył świadectwo dojrzałości z tytułem technik rolnik. W roku akademickim 1960/61 studiował na Wydziale Rolniczym […]

18 paź, 2023

Urodził się 28 IV 1939 r. w Miejskich Polach gmina Przedbórz, w rodzinie rolnika Stefana i Zofii z Sinkiewiczów. Miał rodzeństwo, braci Jana (1941-2010) i Czesława (1943) oraz siostrę Zdzisławę (1946) zamężną Poborską.

Po ukończeniu Szkoły Podstawowej w Przedborzu dalszą naukę kontynuował w Technikum Rolniczym w Polanowicach k. Byczyny, pow. Kluczbork. Tam 6 V 1960 r. zdobył świadectwo dojrzałości z tytułem technik rolnik. W roku akademickim 1960/61 studiował na Wydziale Rolniczym Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie. Z powodu choroby i potem śmierci ojca, skutkiem pogorszenia warunków bytowych zmuszony był przerwać studia i podjąć pracę zawodową. Ten stan rzeczy był też powodem odroczenia go z odbywania zasadniczej służby wojskowej, jako jedynego żywiciela rodziny.  

W latach 1962-1971 r. był agronomem w Przedborzu. Pisał o sobie, iż wówczas „dał naukowe podstawy pracy w służbie rolnej, pioniersko krzewiąc oświatę rolniczą dla dorosłych. Był prekursorem nowoczesnej agrotechniki, organizatorem kontraktacji i uprawy tytoniu, rzepaku, warzyw, roślin motylkowych, których wcześniej nie uprawiano w celach zarobkowych”. Zorganizował zlewnię mleka w Przedborzu. Wobec braków wody w obszarze wsi Policzko, przyczynił się do zbudowania tam pierwszego w gminie wodociągu. Z jego inicjatywy powstało w gminie 9 kółek rolniczych. Na byłym targowisku przy ul. Mostowej wybudowano budynek agronomówki (obecnie Komisariat Policji), w której zamieszkiwał i prowadził pracę zawodową.

Kolejny okres życia lat 1971-1993 Michalski poświecił pracy nauczycielskiej. W tym okresie wznowił studia wyższe w zakresie botaniki w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Kielcach. W 1980 r. obronił pracę magisterską pt. „Charakterystyka geobotaniczna lasów leśnictwa Rączki ze szczególnym uwzględnieniem rezerwatu „Bukowa Góra” koło Przedborza”. Był współzałożycielem Zasadniczej Szkoły Rolniczej i Wieczorowego Technikum Rolniczego, nauczycielem i dyrektorem (1973-1979). W tej pracy wspomagała go żona, także nauczycielka Janina Michalska z d. Szymczyk (6 V 1940 – 23 VIII 2020). Od roku szkolnego 1991/92 Michalski pracował na ½ etatu jako emerytowany nauczyciel.

Przy udziale młodzieży szkolnej począł gromadzić artefakty kultury ludowej, które prezentowano w szkolnej izbie ludowej. Ten okres działalności Michalski zamknął w datach 15 IV 1983 – 19 IX 1986 r. Z wpisów zwiedzających w księdze pamiątkowej: „Zachwyceni duża ilością i pięknem eksponatów…” (17 I 1984 r., klasa II LO); „Nie spodziewałam się tak wielkiej pamiątki z naszych terenów” (24 V 1984 r., Zofia Szymczyk); „Wyrazy szczerego uznania za pionierską pracę w kultywowaniu kultury ludowej regionu przedborskiego” (17 X 1984 r., M Konopka); „(…)Gratuluję tego swoistego rekordu świata” (20 IV 1985 r., Wojciech Siemion).

Z czasem nagromadziło się ich tyle, że przy wsparciu działaczy Towarzystwa Przyjaciół Przedborza utworzył Społeczne Muzeum Ludowe. Uroczyste otwarcie muzeum odbyło się 20 IX 1986 r. Władze miejskie posadowiły je w ocalałych z pożogi wojennej i wyremontowanych trzech pomieszczeniach dawnych sukiennic w Rynku. Było to niezaprzeczalną zasługą ówczesnego Naczelnika Miasta i Gminy (zob.) Henryka Basińskiego.  Otwarcie muzeum stało się wielkim wydarzeniem w dziejach miasta. Na uroczystości otwarcia i później wizytowało je wielu gości z całej Polski. Michalski był twórcą i opiekunem muzeum. Cała jego działalność opierała się na pracy społecznej. Wspominał, iż: „wspólnie z młodzieżą realizował wtedy bogaty program kulturalny, pierwsze w historii tej Ziemi [Przedborskiej-WZ] Spotkania z Twórcami Ludowymi [1985 r.], konkurs na Rzeźbę Polski Środkowej [1984 r.] oraz założył zespół folklorystyczny „Izbioki” [1985 r.]. Wtedy jeszcze każdy wtorek w Rynku tętnił życiem targowiska. Michalski z dbałością o wzbogacanie kolekcji z dumą prezentował zbiory gościom przebywającym na targu. W kronice muzeum m.in. czytamy: „Podziękowania za umożliwienie innego spojrzenia na Przedbórz i jego mieszkańców. Właśnie dzięki nim istnieje to muzeum, dając świadectwo pięknych tutejszych tradycji i ciekawej kultury materialnej” (14 V 1987, podpis nieczytelny); „(…)Dziękujemy za serdeczne przyjęcie oraz za barwne opowieści kustosza i założyciela przedborskiego muzeum” (11 VIII 1987, pielgrzymi z Warszawy); „Dobrze się stało, że znalazł się człowiek, który tyle uratował z dawnej kultury dla potomnych. Chwała mu za to.” (17 VII 1988, Krzysztof Margas).  

Jednak dalsze funkcjonowanie muzeum zostało poważnie zagrożone po 1990 r. Otóż okazało się, że znalazł się właściciel owej kamienicy. Początkowe zapewnienia o dalszym bezpiecznym funkcjonowaniu muzeum, po kilku latach przekształciły się w żądania bezwzględnego opuszczenia lokalu. W nowej sytuacji Michalski dążył do przejęcia na cele muzealne opuszczonego, zabytkowego budynku XVII-wiecznej karczmy przy ul. Kieleckiej 9, byłej siedziby Urzędu Gminy wiejskiej Przedbórz i później szkoły rolniczej. Budynek  wymagał gruntownego remontu i adaptacji na cele muzealne. Chociaż rzeczywiście władze miejskie uznały tę potrzebę, to jednak mizeria finansowa miasta po przemianach demokratycznych w 1989 r., okazała się główną przeszkodą w realizacji decyzji. Michalski czynił wiele różnych starań o przyspieszenie. Także własnymi rękoma starał się remontować przyszłą siedzibę. Pikanterii dodawał fakt zajmowania kilku pomieszczeń przez lokatora, który nie spieszył się z ich przekazaniem dla muzeum. Tymczasem o sytuacji zbiorów pozostających w sukiennicach czytamy w protokóle z posiedzenia Rady Muzeum z 8 III 1997 r.: „(…)muzeum i jego opiekun jest szykanowany, np. przez okres 7 miesięcy odcięto dopływ wody, dokonano wyrwy w suficie zapylając wszystkie eksponaty, a ostatnio w styczniu br. zalewając muzeum wodą itp.” Latem 1997 r. właściciel kamienicy „pod pozorem remontu budynku” zabarykadował drzwi wejściowe do muzeum, uniemożliwiając do niego jakikolwiek dostęp. W międzyczasie trwały liczne, często burzliwe rozmowy z władzami miasta i województwa, konsultacje z muzealnikami itp. Na prośbę Tadeusza Michalskiego, ówczesny dyrektor muzeum wojskowego w Bydgoszczy przedborzanin, podpułkownik Wojciech Zawadzki w lipcu 1997 r. opracował statut dla „Muzeum Ludowego Ziemi Przedborskiej”. Tę nazwę mimo zastrzeżeń historycznych wobec pojęcia „ziemia przedborska” przedstawiał Michalski. W przedłożonym projekcie Zawadzki proponował wielodziałowość muzeum, a w tym działy: etnograficzny i historii miasta Przedborza z szerokim uwzględnieniem dziejów społeczności żydowskiej oraz przyrodniczy w odniesieniu do walorów Przedborskiego Parku Krajobrazowego. Michalski wykreślił dział przyrodniczy, naniósł swoje uwagi i przedstawił projekt do zatwierdzenia władzom. Władze miasta zleciły podjęcie inwentaryzacji zbiorów. W zaistniałych warunkach proces ten był bardzo utrudniony. Gdy komornik sądowy na żądanie właściciela budynku wyznaczył termin egzekucji wyroku sądowego, zbiory Społecznego Muzeum Ludowego tymczasowo zmagazynowano w dostępnych pomieszczeniach przy ul Kieleckiej. Władze miasta postawione w przymusowej sytuacji podjęły proces adaptacji tego budynku na muzeum i komunalizację zbiorów (1998-1999). Tadeusz Michalski dopiero 15 X 1998 r. otrzymał nominację na dyrektora muzeum.        W nowej siedzibie z nazwą Muzeum Ludowe Ziemi Przedborskiej inaugurowało swą działalność 23 V 1999 r.  Ten sukces opłacił Michalski ogromną determinacją i wielkim poświęceniem. Jego osobisty nakład pracy jest nie do przecenienia. Symbolicznego otwarcia dokonał burmistrz Wojciech Ślusarczyk przecinając wstęgę scyzorykiem wyprodukowanym w zakładzie (zob.) Bolesława Michalskiego. Wpisał też w księdze pamiątkowej: „Panu Tadeuszowi Michalskiemu w uznaniu tytanicznego trudu włożonego w powstanie przedborskiego muzeum”. Obecny na otwarciu wiceprezydent Łodzi Sylwester Pawłowski odnotował: „Gratuluję pięknego pomysłu powołania muzeum i żelaznej konsekwencji w dążeniu do celu”. Z kolei dyrektor ZUK Tadeusz Jędrzejczyk stwierdził: „Mały wkład finansowy, ogrom pracy, olbrzymia satysfakcja, wieczna pamiątka dla nas i potomnych”. Te wypowiedzi oddają istotę faktu. Powstało zatem muzeum etnograficzne z elementami skansenu i bogatym wątkiem historii miasta. Michalski wykorzystał każdy możliwy zakątek budynku i podwórza do ekspozycji narzędzi rolniczych, dawnych rzemiosł, kapliczki i judaików, strojów, rzeźby i sztuki ludowej. W piwnicy umieścił „bunkier partyzancki”, który wyposażył z pomocą płk. Zawadzkiego w zabytki z muzeum w Bydgoszczy. W kolejnych latach wraz z uznaniem przybywało muzeum zabytków. Powstała galeria obrazów sakralnych i kolekcja portretów zasłużonych dla Przedborza. Z czasem, na podwórzu, na specjalnym podwyższeniu zbudował Michalski unikalną znachorówkę poświęconą ludowemu lecznictwu. 

Odrębną kartę biografii Tadeusza Michalskiego stanowi jego pisarstwo. Publikował tomiki poezji. Przygotował też wiele wydawnictw o tematyce przedborskiej. Wydawnictwa te wybornie dopełniają dorobek muzeum i świadczą o jego kulturotwórczej roli w regionie.

Michalski udzielał się w lokalnym samorządzie. Był radnym Rady Miejskiej w kadencji lat 1990-1994 oraz 1994-1998. W tej drugiej kadencji powierzono mu funkcję zastępcy przewodniczącego Rady. Kandydował na posła w pierwszych wolnych wyborach do Sejmu 27 X 1991 r. Otrzymał ponad 2 tysiące głosów, lecz mandatu nie zdobył.  

Przynależał do Stowarzyszenia Twórców Ludowych (1984), Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego (1985), Związku Literatów Polskich.

Odznaczony m.in. odznaką „Zasłużonego Działacza Kultury” (1985),  Złotym Krzyżem Zasługi (1988), Medalem Andrzeja Frycza-Modrzewskiego za szczególne zasługi w dziedzinie kultury (1990), Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Tadeusz Michalski zakończył pracę muzealną 30 IV 2020 r. Zmarł 21 VIII 2023 r. w szpitalu w Tomaszowie Mazowieckim. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 23 VIII w kościele św. Aleksego Przedborzu. Spoczął obok żony na miejscowym cmentarzu parafialnym.    

W uznaniu jego wkładu, Towarzystwo Miłośników Przedborza 25 VIII 2023 r. złożyło  władzom miejskim wniosek o nadanie Muzeum Ludowemu Ziemi Przedborskiej imienia Tadeusza Michalskiego.

Wydawnictwa Tadeusza Michalskiego z okresu lat 1986-1995

  • „Przymierze”, Piotrków Trybunalski 1986
  • „Zielony gościniec”, Piotrków Trybunalski 1987
  • „Ku Bogu”, Piotrków Trybunalski-Łódź 1988
  • „Więzy”, Łódź 1988
  • „Kram damsko-męski”, Łódź 1988
  • „Fraszka hoża z Przedborza”, Piotrków Trybunalski-Łódź 1988
  • „Miłość kobieta i mężczyzna”, Piotrków Trybunalski 1988
  • „W kręgu kobiet”, Piotrków Trybunalski-Łódź 1988
  • „Zbliżenia”, Łódź 1989, 2 wydanie Piotrków Trybunalski-Łódź 1989
  • „Zielone łoże”, Piotrków Trybunalski-Łódź 1989
  • „Matki Bożej szukając”, Warszawa 1990
  • „Liryk z trawą”, Piotrków Trybunalski 1990
  • „Pro amore”, Łódź 1990
  • „Postscriptum”, Piotrków Trybunalski-Łódź 1990
  • „Wiersze o dziecku”, Warszawa 1990
  • „Psalm mały”, Radomsko 1991
  • „Pokusy”, Łódź 1991
  • „Powroty”, Łódź 1991
  • „Imię twoje miłość”, bmw., 1991
  • „Bajania nadpilickie” Piotrków Trybunalski 1992/1993
  • „Imagon”, Kielce 1993
  •  „W kręgu Konopnickiej”, Końskie 1995


Opracowania Tadeusza Michalskiego wydane przez Muzeum Ludowe w Przedborzu

  • „Ziemia Przedborska”, Włoszczowa 2000
  • „Dawna wieś Ziemi Przedborskiej” Włoszczowa 2000/2001
  • „Obrazy sakralne z chat wiejskich, świątki rzeźbiarzy, wiersze religijne Ziemi Przedborskiej”, Włoszczowa 2000/2001
  • „Krajobrazy Ziemi Przedborskiej”, Włoszczowa 2001
  • „Z polichromii przeszłości Żydzi przedborscy”, Włoszczowa 2001
  • „Przedborscy herosi i mocarze”, Włoszczowa 2002/2003
  • „Przedbórz w fotografii i wierszu”, Włoszczowa 2004
  • „Przedborskie mecyje”, Włoszczowa 2006
  • „Oblicze zdrowotności”, Włoszczowa 2007
  • „Przedborskie krajobrazy”, Włoszczowa 2007
  • „Wybór wierszy, aforyzmów, fraszek, anegdot, legend o Ziemi Przedborskiej”, Włoszczowa 2011/2012
  • „Klimaty dawnego Przedborza i okolic”, Włoszczowa 2012/2013
  • „Duchowe uroki Przedborskiego Muzeum”, Włoszczowa 2016

Zestawienia przygotowała Katarzyna Łuczyńska.      

Filmografia (wybór)

  • „Zakochani w ziemi” (1985)
  • „Dobry duch Przedborza” (1995)
  • „Zgodny tygiel” (1998)
  • „Księga Pilicy”  (1999)


Materiały ze zbiorów Muzeum Ludowego Ziemi Przedborskiej; Teczka korespondencji z Tadeuszem Michalskim w archiwum Wojciecha Zawadzkiego; Paweł Grabalski, Władze samorządowe miasta Przedborza w latach 1916-2015, Przedbórz 2015; Tadeusz Michalski, „Przedborscy herosi i mocarze, Przedbórz 2002/2003, tenże: Duchowe uroki przedborskiego muzeum, Przedbórz 2015/2016; Informacje Katarzyny Łuczyńskiej; https://www.facebook.com/photo?fbid=694464412727470&set=pcb.694465249394053

Wojciech Zawadzki

W tej kategorii …