RABIAK Władysław (1902-1941?) żołnierz września 1939 roku, łagiernik

Urodził się 30 XII 1902 r, we wsi Mojżeszów, parafia Żeleźnica, w rolniczej rodzinie Antoniego Rabiaka (23 V 1869 Policzko – 27 VII 1921 Mojżeszów) i Zofii (9 V 1876 Grodzisko – 1950? Mojżeszów) z Wiklaków. Rodzicami chrzestnymi byli Adam Staszczyk i Anna Staszczyk. Miał czwórkę rodzeństwa: Aleksego (27 I 1905 – ok. 1970 Mojżeszów), Mariannę zamężną Sobczyk (14 IV 1908 -?), Ignacego (19 IV 1912 – 28 VI 1945 Góry Mokre) oraz brata urodzonego martwo (8 IV 1911).

W dzieciństwie i latach nastoletnich pracował w gospodarstwie rolnym ojca. W 1922 r. odbył obowiązkową służbę wojskową w 3 Pułku Strzelców Konnych im. Hetmana Stefana Czarnieckiego w Wołkowysku (obecnie: Białoruś). Zakończył ją w stopniu szeregowego rezerwy. Po powrocie z wojska nadal pomagał ojcu w gospodarstwie.

W dniu 13 II 1935 r. w kościele parafialnym św. Michała Archanioła w Pilczycy, zawarł związek małżeński z Franciszką Sobczyk (14 IV 1909 Zaostrów – 7 I 1976 Mojżeszów), córką Izydora i Józefy z Przepiórów. Gdy 8 VIII 1936 r. urodziła się im córka, otrzymała imię po ojcu – Władysława.

W związku z ogłoszeniem powszechnej mobilizacji i wybuchem wojny, jako rezerwista WP, rankiem 4 IX 1939 r. opuścił rodzinny dom i udał się do Komendy Rejonu Uzupełnień w Końskich. Wieczorem tego samego dnia urodziła się druga córka Maria.

Tymczasem na terenie powiatu koneckiego, już od przedwieczornych godzin 2 IX 1939 r. w Przedborzu trwały zmagania z pododdziałami rozpoznawczymi 1 Dywizji Pancernej Wehrmachtu. W tej sytuacji komendant KRU zdecydował się odesłać zmobilizowanych żołnierzy rezerwy w kierunku wschodnim. Szer. Władysław Rabiak wg swoich późniejszych zeznań, w niewyjaśnionych bliżej okolicznościach, dołączył do 17 Pułku Piechoty. Rezerwowe pododdziały pułku broniły Rzeszowa, a następnie walczyły w rejonie Przemyśla i Lwowa. W trakcie tych walk został ranny w nogę. Został ujęty w niewolę 19 IX 1939 r. przez żołnierzy Armii Czerwonej w okolicy Włodzimierza Wołyńskiego.  W łagrze Jeleno-Karakubskim, położonym w okolicy Doniecka na Ukrainie 15 XII 1939 r. założono mu akta więźnia o numerze 1900. Polscy jeńcy wojenni niewolniczo pracowali na potrzeby kopalń żelaza i wapienia ze zjednoczenia „Nikopol-Marganiec” na Ukrainie, podległego Ludowemu Komisariatowi Metalurgii Żelaza. Z indeksu represjonowanych IPN wiadomo, że Władysław Rabja – pod tym nazwiskiem figuruje – 14 VI 1940 r. został przeniesiony do łagru w Siewżełdorłagu, położonym w Republice Autonomicznej Komi (północno-wschdnia Rosja). Łagier nosił oficjalną nazwę Północny Obóz Budowy Kolei, a osadzeni w nim jeńcy byli wykorzystywani do niewolniczej pracy przy budowie linii kolejowej. Następnie w połowie lipca 1941 r. skierowany został do łagru w Juże, koło Niżnego Nowogrodu, na wschód od Moskwy. Tam zastało go zawarcie 30 lipca 1941 r. układu Sikorski-Majski, przywracającego stosunki dyplomatyczne między Rządem RP na Uchodźstwie, a ZSRS. Jego mocą polskim jeńcom udzielono „amnestii” mimo, że nie zostali nigdy skazani wyrokiem sądu. W sierpniu 1941 r. przybyła do Juży polsko-sowiecka komisja rekrutacyjna do Wojska Polskiego. Byli już jeńcy zostali skierowani do ośrodka formowania Armii Polskiej w ZSRS zwanej popularnie Armią gen. Andersa w miejscowości Tatiszczewo. Ostatni ślad po Władysławie Rabiaku na terenie Rosji sowieckiej, to zapis z 4 IX 1941 r. Wtedy miał dołączyć do 5 Dywizji Piechoty. Tu należy zaznaczyć, że żołnierze przybywający z łagrów byli to najczęściej wynędzniali łachmaniarze, wyniszczeni fizycznie, częstokroć nękani chorobami zakaźnymi. Braki żywności i leków powiększały liczbę zgonów. Dalsze losy Rabiaka pozostają nieznane. Jego nazwisko nie figuruje w żadnym ze spisów żołnierzy tej armii. Nie ma go też w spisach zmarłych w trakcie pobytu na Bliskim Wschodzie. Należy jednak zauważyć, iż wśród tych zapisów znajduje się wiele rubryk, w których zamiast imienia i nazwiska zapisano: N.N.

Pozostała w kraju wdowa Franciszka próżno czekała na jakiekolwiek wieści od męża. Dopiero 5 lat po zakończeniu wojny wystąpiła do Sądu Grodzkiego w Końskich o uznanie jej męża za zmarłego. Jak wynika z akt sądowych, bezskutecznie poszukiwała go za pośrednictwem Polskiego Czerwonego Krzyża. Postanowieniem sądu z 13 XI 1950 r. uznano go za zmarłego z dniem 31 XII 1949 r. Córka Władysława, po uzyskaniu pełnoletniości wyjechała do pracy w PGR w Golinie Wielkiej koło Rawicza. Tam wyszła za Marka Dopierałę, zmarła 20 X 2019 r. Córka Maria 28 IX 1963 r. wyszła za mąż za Feliksa Obarzanka z Mojżeszowa i jest świadkiem historii rodziny.

Księga urodzeń parafii Żeleźnica; Księga małżeństw parafii Pilczyca; Centralne Archiwum Wojskowe, Wojskowe Biuro Historyczne im. gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego: Rabja Władysław VIII.801.644.12015 (oryginalne akta z łagru sowieckiego); Instytut Pamięci Narodowej Delegatura w Kielcach, sygn. IPN Ki 58/1562: Akta Sądu Grodzkiego w Końskich Zg6/50 w sprawie o uznanie za zmarłego; https://pl.wikipedia.org/wiki/Obozy_NKWD_dla_je%C5%84c%C3%B3w_polskich; https://ipn.gov.pl/ftp/wystawy/polacy_na_sybierii/html/plansza09d.html; https://indeksrepresjonowanych.pl/int/o-indeksie/91,O-indeksie.html; https://straty.pl/

Mariusz Obarzanek